Spadkobierca, co do zasady nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku czyli śmierci spadkodawcy. W terminie sześciu miesięcy nabywca spadku, od kiedy dowiedział się o swoim powołaniu do spadku, może spadek odrzucić lub złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza. Odnośnie małoletniego spadkobiercy i jego dziedziczenia, musi być spełniony wymóg, jakim jest zezwolenie sądu opiekuńczego. To jego przedstawiciele ustawowi (zazwyczaj rodzice) muszą je uzyskać w odpowiednim terminie. Bez takiej zgody złożenie oświadczenia będzie bezskuteczne.

W przypadku, gdy spadkobierca nie chce spadku, nawet z ograniczeniem za długi spadkowe (spadek z dobrodziejstwem inwentarza), może złożyć w tym zakresie odpowiednie oświadczenie. Termin na odrzucenie spadku wynosi 6 miesięcy, który jest liczony od daty uzyskania wiedzy o powołaniu do spadku, czyli powzięcia informacji o śmierci spadkodawcy. Jest to realizowane na dwa sposoby:

• odrzucenie spadku przed sądem,
• odrzucenie spadku przed notariuszem.

Spadkobierca, który odrzucił spadek traktowany jest tak, jakby nie dożył otwarcia spadku, czyli zmarł przed swoim spadkodawcą. Zatem nigdy nie będzie można ustalić, że nastąpiło stwierdzenie nabycia spadku na jego rzecz, czyli doszło do dziedziczenia. Wówczas w jego miejsce powołani do spadku są kolejni spadkobiercy, którzy także mają prawo do odrzucenia spadku. Sytuacja się komplikuje, gdy spadkodawca nie chce spadku, a termin na odrzucenie spadku już minął. Powstałe skutki prawne niezachowania terminu polegają na przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza zgodnie z art. 1015 § 2 Kodeksu cywilnego.

Spadkobierca, który nie chce spadku nie jest pozbawiony szans na jego odrzucenie. Pomimo niezłożenia oświadczenia w wymaganym terminie, może skorzystać z prawa, jakie mu zapewnia zastosowanie art. 1019 kodeksu cywilnego. Przepis ten wskazuje na wady oświadczenia woli w zakresie nabytego spadku.

1. Jakie są przesłanki na odrzucenie spadku po terminie?

Jedynym sposobem na odrzucenie spadku po terminie jest powołanie się na wady oświadczenia woli w postaci:

• błędu,
• groźby.

Błąd, w przypadku niezłożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może polegać na nieprawidłowym przeświadczeniu o stanie majątku spadkowego lub długach spadkodawcy. Przy czym długi spadkodawcy są najczęstszą przyczyną odmowy przyjęcia spadku.

W przypadku, gdy chodzi o powołanie się na wadę oświadczenia woli w postaci groźby, będzie chodziło o taką sytuację, gdy np. spadkobiercy grożono lub jemu najbliższym, jeżeli złoży oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

2. W jakim terminie odrzucić spadek powołując się na wady oświadczenia woli?

Na odrzucenie spadku po terminie spadkodawca ma rok czasu. Wynika to wprost z art. 88 § 2 kc., który stosuje się odpowiednio. Początek tego terminu jest odmiennie liczony, co do wad oświadczenia woli w przypadku błędu i groźby:

• odrzucenie spadku pod wpływem błędu, rok liczony jest od daty wykrycia błędu,
• odrzucenie spadku pod wpływem groźby, rok liczony jest od chwili, gdy stan obawy ustał.

Przy braku zachowania powyższych terminów pomimo złożenia oświadczenia lub niezłożenia oświadczenia w odpowiednim terminie, należy się spodziewać negatywnych skutków prawnych.

3. W jaki sposób dokonać odrzucenia spadku po terminie?

Odrzucenie spadku po terminie odbywa się przed sądem. Może być to realizowane w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku lub w odrębnym postępowaniu inicjowanym przez spadkobierców na ich wniosek. W każdym przypadku spadkobierca zobowiązany jest złożyć odpowiedni wniosek oraz oświadczenie o odrzuceniu spadku, a także wykazać wadę oświadczenia woli, na którą się powołuje. Zatem spadkobierca musi udowodnić, że nie złożył oświadczenia woli o odrzuceniu spadku w wymaganym sześciomiesięcznym terminie, bowiem był w błędzie lub pozostawał pod wpływem groźby. Musi również wykazać, kiedy wykrył błąd lub kiedy stan obawy ustał w przypadku groźby. Wykazanie powyższych opisanych okoliczności spowoduje, że sąd uwzględni wniosek. Sądem właściwym do rozpoznania tego rodzaju spraw jest sąd rejonowy.

Wszelkie dodatkowe informację uzyskają Państwo kontaktując się z Kancelarią.

radca prawny Paweł Szkil